.

.
.

25 Eylül 2016 Pazar

Yunus Emre (Erol Erbirer, 25 Eylül 2016) (*)


Yunus Emre

Türk Milletinin yetiştirdiği en büyük şair Yunus Emre’nin hayatına girmeden önce, insanlık tarihinde çok kısa bir gezinti yapmak istedik.

İnsan; evet insan, Evrenin en büyük, en değerli varlığı olan insan, ilk çağlarda yalnız yemek ve çoğalmak için yaşadı, daha sonra giyinmeyi, daha sonra barınmayı öğrendi.

Zaman geçtikçe içindeki güzellikler meydana çıkmaya başladı. Mağaralara resimler yaptı. İlerledi, ilerledi. Akıl seviyesinde çevreye ve çevre koşullarını değiştirip doğaya egemen oldu.

Bugün aklı aya gidebiliyor, uzayda yürüyebiliyor, zamana ve mesafelere hükmedecek hızlarda uçaklar yaparak dünyayı küçültebiliyor. İletişimi büyük bir hızla sağlayabiliyor. Teknolojinin bütün imkanları insanoğlunun emrine sunuluyor. Fakat, bütün bu imkanlara rağmen insanlar neden hâlâ mutlu olamıyor?

Neden hâlâ savaşları, gözü yaşlı çocukları, açları, bakıma muhtaç yaşlıları her yerde görmek mümkün? Neden teknikte ileri giden insan sevgi, hoşgörü ve hümanizmada o denli ileri gidemedi?

Bugün dünya, mesafeleri aşan Yunus ve Yunus’ları arıyor. Evet Yunus’un yaklaşık 700 yıl önceki insan ve insanlık anlayışı, sevgisi, hoşgörüsü ve hümanizması 21nci yüzyıl insanlığı için ideal olarak yaşıyor, onun insanlığa tuttuğu ışık Unesco tarafından 08.11.1989 tarih ve 25nci Genel Kurul Toplantısında Türkiye’nin teklifi ile, 1991 yılının “Sevgi ve Yunus emre” yılı olarak kutlanmasını öngörmüştür. Bu görüş bugün 160 ülkede kutlanmış olup 21nci yüzyıl insanının en fazla gereksinime duyduğu sevgi, hoşgörü ve hümanizmayı veriyor.

Hayatı:
İçten gelen saf ve samimi söyleşileriyle 13ncü yüzyıl Türkçesinin ilk büyük şairi hüviyetiyle günümüze kadar gönüllerde taht kuran Yunus Emre Anadolu’da Türk edebiyatının temelindeki en büyük ustadır. Çekinmeden söylenebilir ki Anadolu’daki Türk şiiri Yunus Emre’nin üzerine kurulmuştur.

O Yunus Emre ki; tam anlamıyla inanmış bir gönül adamı olarak bütün insanlığı engin hoşgörü ile sevgi potasında eriterek kucaklamış ulusal dil ve şekillerle de Türkçeyi emsalsiz bir zerafet abidesi haline getirmiştir.

Yunus Emre 13ncü yüzyıl ortaları ile 14ncü yüzyıl başları arasında yaşamıştır. Yunus’un Sivrihisar yakınındaki Sarıköy’de doğduğu ve orada öldüğü söylenir. Bugün Anadolu’da Yunus Emre’ye ait 9 ayrı mezar sayılmıştır. Mümkün olup da kendisine sorsaydık belki de şakacı şakacı ”Doğmadım ki…” diyecek, ölümünü sorsaydık “Öldüm mü ben? Ölebilir miyim?” diye söylenecekti. Zaten dememiş mi? 

Aşk ehli ölmez
Yerde çürümez

Yaşadığı dönem, Anadolu’nun siyasal kavgalarla sarsıldığı bir dönemdir. Bu dönemde Konya Selçuklu Devleti iyice gücünü kaybetmiştir. 1243 yılında Selçuklu Ordusu Moğollara yenilmiştir. Galip gelen Moğollar Anadolu içlerine yürümüşlerdir. Sivas ve Kayseri’yi almışlar halka büyük acılar çektirmişlerdir. Bundan sonra her tarafta büyük karışıklıklar çıkmış; valiler, beyler ayaklanmıştır. 1250 yılında Moğol ordusu tekrar Anadolu’ya girmiş ve Selçukluları bir kez daha yenmiştir. Moğollar her tarafı yakıp yıkmışlardır. Yunus Emre sevginin unutulduğu böylesine karışık bir dönemde topluma sevgi temasını vermeye çalışmıştır.

İstanbul Beyazıt Devlet Kitaplığındaki 7912 numarada kayıtlı bir mecmuada “Vefat-ı Yunus Emre 720 müddeti ömür 82.” bilgisi vardır.

İlim, ilim bilmektir
İlim, kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsen
Bu nice okumaktır


Yunus Emre’nin Hümanizmasının Temelleri:
“Yunus’ta bizi en çek etkileyen ve peşinden sürüleyen şey; hiç kuşkusuz Yunus’un insanın sevinçlerine, üzüntülerine, kaderine yani tümü ile insana eğilen yönüdür”. Şiirlerinde kendimizi ve tüm insanlığı bulduğumuz Yunus’ta, bu çağın insanının uzun serüvenlerden sonra bilincine vardığı insan değerinin ne kadar önceden dile getirildiğini görürüz. Yunus’un ölümsüzlüğü isteyecek kadar büyük bir yaşama isteği ile dolup taşan, yaşamaya bu denli büyük bir istekle bağlı bir kişinin bu dünyayı sevmemesine imkan yoktur. Görülür ki; Yunus insanda bir potansiyel olarak var olan sevgiden yola çıkar; bir insan ve insanlık anlayışı ortaya koyar. Şöyle ki; Yunus, sevgi ile insanın olgunlaştığını, insanı insana düşman eden kibir, kin, dedikodu, haksız yapma gibi duygulardan sıyrıldığını söyler.

Neden Yunus etnik ve metafizik bir varlık olan insanı düşünürken, bütün ağırlığın sevginin etrafında toplandığı bir insan görüşü ortaya atar? Neden Yunus sevgi ile insanların kardeşçe ve eşit haklar içerisinde ve haksızlıklardan uzak yaşayabileceğini göstermeye çalışır?

Bütün bu düşünceleri, duyguları, halkına ve giderek bütün insanlığa duyurmak isteğini ona ne verdi. Acaba Yunus’un zamanında insanlar kardeşliği, sevgiyi bilmiyorlar mıydı? 

“Bu sorular sorulduğunda ve Yunus değeri düşünüldüğünde Yunus’un günlerinde bilinen bütün bu kavramların gerçek anlamlarını yitirmiş olduğu düşüncesi akla geliyor. Eğer aksi olsaydı, Yunus bu düşüncelerinde ısrarla durmazdı. Devamlı istenen bir şey o şeyin o an için yokluğunu ya da şekil değiştirdiğini gösterir. Şu halde Yunus kendi devrinde insanların unuttuğu bir şeyi onlara yeniden öğretmek istemiştir. Sonuç olarak Yunus’un hümanizması kendi devrinin bir tepkisidir denilebilir”.

“Yunus’un hümanizması da kendi devrinin sosyal koşullarına, iktisadi düzenine, politikasına, din anlayışına bir tepki olarak doğar. Yunus insanın değerinin ve dünyadaki yerinin ne olduğunu gösterirken, o zamanki Moğol akınları, yağmaları, Selçuklu Devletinin son günlerinin yarattığı siyasi krışıklıklar içerisinde çalkalanmakta olan Anadolu’da somut bir şekilde gördüğü insan ızdırabı, umutsuzluğu ve yoksulluğunun sebeplerini insanın insana haksızlık ve kötülük etmesine, kuvvetlinin kuvvetsizi köleleştirmesine bağlar”. O devirde Anadolu’yu alt üst eden savaşlar, yağmalar, eşkiyalık olaylarına karşı kardeşçe ve barış içinde yaşamanın türküsünü çağırmıştır. Yunus artık umudunu yitirmiş yoksul halkın öteki dünyaya gözlerini dikmesine engel olmuş; onu yeniden dünyaya döndürerek ve kendi gücüne dayanmasını sağlayacak bir inanç yaratmıştır. Yozlaşmış, din adamlarının korku saçan tanrısın karşısına sevgi dağıtan ve bu dünyaya mutluluk veren bir tanrı koymuştur.

Yunus’un dünya görüşü “sevelim-sevilelim” sözüne sığdırabilir.

Benim bunda kararım yok
Ben burda gitmeye geldim
Bezirganım metaım çok
Alana satmaya geldim

Ben gelmedim dav'ı için
Benim işim sevi için
Dostun evi gönüllerdir 
Gönüller yapmaya geldim 

O'na göre tüm dünya insanları kardeştir. Yetmişiki millete aynı gözle bakmak gerekir.

Yetmişiki millete bir göz ile bakmayan
Şer'in evliyasıyla, hakikatte asıdur.

Dünya benim rızkımdır
Halkı benim halkımdır.

Prof. Dr. Talat Halman'a göre; Yunus üç boyutlu bir doruğa ulaşmış ve bu üç boyutta dipdiri kalmıştır:

1. Duru söyleyişlerinden duygu çoşkunluğuna kadar değişen bir lirizmle dile getirilmiş, sevgi, inanç, kaygı şiirleri;

2. Yaşayan Türkçeyi halkın özlü dilini olanca kıvraklığı, derinliği ve rengiyle kullanışı;

3. İnsanlık değerlerine inanan, yobazlığı kınayan Tanrı ve İnsan sevgisine dayanan hümanizması...

Halman, halk şiirinde Yunus çapında bir ozan daha yetişmediğini, onun hümanizmasına ise ancak 20.yüzyılda varabildiğini söylüyor. "Mevlana'dan tasavvufi hümanizmasının birçok unsurlarını, Taptuk Emre'den ise insancılığın heyecanını alan "Yunus doğunun, batının "Hümanist kavramlarını birleştirerek bir Türk hümanizması yaratmış, onu Anadolu'nun yaşayan Türkçesiyle ve şiirsel boyutlarla işleyerek Türk toplumuna, Türk kültürüne armağan etmiştir. Yunus'ta "Dünya hümanizma tarihi boyunca gelişen temel düşüncelerin hemen hepsini özlü ifadelerle buluyoruz." İnsanlar arasında sevgi, kardeşlik, barış, birleşme ve dayanışmanın değerini belirten Yunus "Türk şiirinde ilk defa olarak Tanrı'yı insanlaştıran ve insanı da tanrılaştıran ozandır."

Hümanizmanın temel taşlarından biri olan yeryüzü sevgisi onda açıktır. Bütün ulusların, bütün insanların kardeşliğine inanır ve üstün ahlakının özünü üç satırda verir:

"Düşmanımız kindir bizim
Biz kimseye kin tutmayız
Kamu alem birdir bize"


Erol Erbirer (25 Eylül 2016)

(*) Devam edecek



28 Şubat 2016 Pazar

Bedia Akarsu’nun Ardından (Mustafa Özcan, 28 Şubat 2016)


Bedia Akarsu’nun Ardından

Sonradan medya üzerinden haberdar olaraktan vefatını bu şekilde öğrenebildiğimden cenazesine katılamadığım için çok müteessir olduğum değerli duayen felsefeci Bedia Akarsu 95’nci yaşını doldurduktan bir ay kadar sonra 25 Şubat 2016 Perşembe günü yaşama gözlerini yumdu. 
Bu çok değerli bilge insanı yitirmiş olmaktan herhalde tüm felsefe dünyası ve bilgi sever aydınlar ve entelektüeller camiası derinden üzülmüş olmalıdır. 
Yazdığı kitaplarının önemli bölümünü yıllar öncesinden okumuş olmaktan dolayı elde ettiğim keyifli görüş ve bilginin yanı sıra on yıl kadar önce tesadüfen olan bir karşılamamızda felsefeyi konu yaparak bu alanı genel ırası ile ele alıp yaptığımız sohbetimizi hala hep içten anımsarım.
Cumhuriyet’e omuz veren 1933 Üniversite Reformu’nu başlatan Almanya’dan sürgün edilmiş musevi hocalar ile ortaya çıkan yüksek öğretimdeki eğitsel sekülerleşme sırasında yetişmiş olan ilk akademik kuşağın felsefe alanındaki son temsilcisi olması yönüyle Akarsu bir çığırın da kapanışını simgelemektedir. 
Bu dönem ve sonrasında Bedia AkarsuAlman hocalı akademik kariyerinde dile ve  Kant ahlâkına yönelerek Reform’dan sonra Türkiye’nin yüksek öğretim ortamına egemen olan Alman felsefesinin temel taşı Kant ve ahlakı ile dil konusunu öne çıkarmıştır. Böylece Akarsu,Takıyettin Mengüşoğlu’nun Mermi Uygur ile birlikte temsil ettiği fenomenoloji-antropopolojizm-hümanizm üçlüsüne dayalı felsefe geleneğinden sonra dil-kültür-ahlak üçlüsüne dayalı felsefe geleneğini Macit Gökberg’in de temsiliyeti ile başlatmış kişidir. 
Türk akademik felsefesi’nin yönlerini ortaya koyan bu iki geleneksel yapıdan birinin oluşturulmasının altında herhalde O’nun tükenmek bilmez çalışkanlığı vardır sanıyorum. Ayrıca uzun yaşamasının sırrı da bu olmalıdır. 
Öte yandan, taviz vermez dürüstlüğünün ise Ülkemizde az bulunan adalet duygusunun pek çok aydın insanda yeşererek gelişmesine yol açmış olması da olasıdır ve de önemli bir kazanımdır diye düşünüyorum.
 Bu kısa yazının kapsamı dolayısı ile ele almaktan “sarf-ı nazar” ettiğim okuduğum pek çok değerli kitabından ayrı olarak Türkçenin felsefe dili haline dönüşmesinde yaptığı katkılarının en görünür belgesi olan Felsefe Terimleri Sözlüğü yapıtını sadece adı bağlamında da olsa zikretmeden geçmek istemiyorum. 
Adı giderekten daha çok anımsanacak olan bir “holistik düşünür olarak Türk felsefe tarihinde yeri hiç bir zaman doldurulamayacak olacağı kanısını burada yeri gelmişken paylaşmak isterim.
Mustafa Özcan (28 Şubat 2016)


22 Şubat 2016 Pazartesi

İki ünlü yazarın ardından (Doğan Hızlan - Hürriyet Gazetesi, 21 Şubat 2016)



Son 40 yıllık dünya entelektüel geçmişinin en önemli simalarından olan Umberto Eco üstadın ölümü ile ilgili olarak Doğan Hızlan'ın 21 Şubat 2016 tarihli Hürriyet gazetesindeki yazısını aşağıda bulabilirsiniz. 



İki ünlü yazarın ardından


İKİ çok bilinen, çok okunan yazarı art arda kaybettik.
Biri Umberto Eco (1932-2016), diğeri de Harper Lee (1926-2016).

Eco, yetkin bir bilim adamı, seçkin bir düşünür, usta bir yazardı. Birçok eseri dilimize çevrildi, farklı zamanlarda Türkiye’yi de ziyaret etti.

Dünyaca ününü “Gülün Adı” romanıyla sağladı. Sinemaya da aktarılınca, kitlelerin okuduğu bir yazar oldu. Hiç kuşkusuz o kitabın ardındaki bilgi, birikim, tarih bilinci olmasaydı, bu roman derinlemesine okurun ilgisini çekmezdi.

Roman yayımlanıncaya kadar adı üniversite çevreleri dışında bilinmiyordu.

“Gülün Adı” 43 yabancı dile çevrildi.

14 milyondan fazla satıldı.

Farklı zamanlarda verdiği söyleşilerde önemli bir ipucu sunuyordu bize, bir akademisyen olarak, ortaçağa dair bildiklerini romanlarının içine yedirerek yazdı.

Bütün yazdıklarında felsefi, entelektüel, tarihsel izler dikkatli bir okurun farkına vardığı izdüşümlerdi. İspanya’da aldığı ödülün gerekçesinde, “Çağdaş düşüncenin içine klasiği yerleştirdiği için” deniyordu.

‘Foucault Sarkacı’nda da okurlar, edebiyat eşliğinde bir bilginin izini sürüyorlardı.

Başarısının sırlarından biri de popüler olanla entelektüel kültür arasında köprü kurmasıydı.

Birçok İtalyan gazetesinde yazdı, çocuk kitaplarına da emek verdi.

Denemelerinde Irak, Afganistan savaşından anti-Semitizm’e kadar birçok konuyu işledi.

Çağın en üretken ve gerçek entelektüellerindendi. Bakış açısı her okuyana yeni ufuklar açardı.

İtalyanların az okuduğundan yakınmıştı. Eco’ya göre bazı yayıncılar ve gazeteciler, halkın basit şeyler istediklerine inanma yanılgısı içindeydiler. Çok doğru! O çağını iyi okuyabilen bir entelektüeldi ve diğer taraftan okur/okuma, yazar/okur ilişkileri konusundaki yazılarında, okurun her zaman yazardan yenilikler beklediğini belirtmişti.
Bir yazarı tanımak için, bütün yapıtlarını okuma gereğini yinelemeliyim.

Kütüphanenizin Umberto Eco köşesinin eksikliklerini giderin, yeniden okuyun.

Romanlarını yeniden okuyun, tarih bir romanda nasıl kullanılır yeniden düşünün. Diğer taraftan Güzelliğin Tarihi, Çirkinliğin Tarihi kitaplarını okuyun, sanat tarihinin güncelle nasıl iç içe olabileceğini görün. Editörlüğünü yaptığı ortaçağ kitaplarını asla ihmal etmeyin. Çağın bilmediğimiz yönlerini gözler önüne seriyor.


TEK KİTAP-YILLARCA SÜREN ÜN



TÜRK okuru, tıpkı dünyanın diğer ülkeleri gibi Harper Lee’yi, “Bülbülü Öldürmek” (To Kill a Mockingbird) kitabıyla tanıdı.

Türkiye’de de en çok satan kitaplar arasında yer aldı. Eleştirmenler kitap için, 20. yüzyıl Amerikan edebiyatının büyük klasiklerinden biri diyorlar.

Irkçılığın doğurduğu adaletsizliği işliyordu kitabında. Çocukken yaşadıklarının izi bu romanı yazmasına neden oldu. Cesur avukat da romanın sevilen karakterlerindendi.

Roman 30 milyon satıldı. Sinemaya uyarlandı ve üç Oscar ödülü kazandı.

Başkan George W. Bush, yıllar sonra onu ödüllendirdi.

Uzun sürmüş bir sessizlikti Harper Lee’nin yazın hayatı. “Bülbülü Öldürmek”ten sonra roman yazmadı. Kütüphane kayıtlarına göre Kutsal Kitap’tan sonra en çok okunan kitap unvanını taşıyordu. Birçok kütüphane onun en çok okunan yazar olduğunu açıkladı.

O büyük sessizlik geçen sene sona ermişti. Yazarın “Bülbülü Öldürmek”in aslı olduğu söylenen kitabı “Tespih Ağacının Gölgesinde” tüm dünyada ve Türkiye’de Harper Lee’nin yeniden sıra dışı bir etki yaratmasını sağladı.


* * *

ÖLÜMLER yeniden okumalara götürüyor bizi. İki yazar da eserlerinde yaşayacak...

http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/dogan-hizlan_4/iki-unlu-yazarin-ardindan_40058080




8 Ocak 2016 Cuma

İsmail Tunalı'nın ardından (Doğan Hızlan - Hürriyet Gazetesi, 5 Ocak 2016)

İsmail Tunalı'nın ardından


ESTETİK, sanat felsefesi üzerine çalışmalarıyla tanınan Prof. İsmail Tunalı da aramızdan ayrıldı.
Türkiye’de estetik kavramını geniş anlamda, dünya literatürünü özümseyerek bize kitaplarıyla tanıttı. Birçoğumuz sanat felsefesini, modern resmi onun kitapları sayesinde öğrendik. Çeşitli üniversitelerde verdiği derslerle öğrenciler yetiştirdi.

Kimdi İsmail Tunalı?
1923 yılında Silistre’de (Romanya) doğan Tunalı, İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi. Viyana Üniversitesi’nde felsefe, psikoloji, sanat tarihi doktorası yaptı. 1989 yılında İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü Başkanlığı’ndan emekli oldu ve aynı üniversitede Avrupa Topluluğu Sosyo–Kültürel Bölümü’nde öğretim üyeliğine atandı.
Yurtdışında birçok üniversitede dersler verdi. Uzun süre Maltepe, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yeditepe üniversitelerinde de ders vermeyi sürdürdü.
Önemli kitaplarından ‘Estetik’i okursanız, estetik üzerine oluşturulmuş kuramları, önemli adların, saptamaların, estetik çözümleme uygulamalarını bu kitaptan öğrenebilirsiniz. Estetik konusunda yazılmış temel kitapların başında gelir.

Felsefenin Işığında Modern Resimden Avangard Resme adlı kitabı, resmi, sanat tarihini, çeşitli akımların ışığında öğrenmenizi sağlayacaktır.
Önsöz’ün ilk paragrafı şöyle: “Yüzyılı aşan bir süredir ‘modern sanat’ insan için bir sorun olmuş ve bu süre içinde sanat düzeyinde kendini gösteren sanat anlayışları ve akımları da daima ‘modern’ olma kaygı ve amacı ile ortaya çıkmışlardır. Dün olduğu gibi, yaşadığımız günler için de sanat, yine ‘sorun olma’ niteliğini sürdürmektedir.”
Kitabın ana bölüm başlıkları: İmpresyonizm, Soyut Resim, Dadaizm, Postmodernizm, Avangard Resim.

* * *


ESTETİK BEĞENİ – Çağdaş Sanat Felsefesi Üstüne, bugün sanatla ilgilenen herkesin okuması gereken kitaplardan biri. Sanat üzerine bildiklerinizin nasıl bir değişime uğradığını, sanatın bitip bitmediğini, baş döndürücü değişimin özgürlük anlayışının yükselişiyle açıklanabileceğini bu kitapta ayrıntısıyla okuyabiliriz.
Kitap beş bölümden oluşuyor: Estetik Beğeni, Felsefe ve Estetik, Felsefenin Sanata Bakış, Çağdaş Sanat Felsefesi, Sanata Yeni Bakış.
Kavramlar ışığında, sanat felsefesini öğrendikten sonra, bazı bölümlerin bugünün okuru için ilgi çekici olduğunu belirteyim.
‘Endüstri, İnsan ve Sanat’ yazısında kuşkusuz bir cümleyi, hepimiz yaşıyoruz:

“Bunların başında kuşkusuz çağdaş bir sorun olan ‘yabancılaşma’ olayı gelir. Bu sorun nereden kaynaklanmaktadır? Bunun yalın yanıtı insanın mekanist bir dünya karşısında kendini yitik hissetme duygusudur.”

Aşağıdaki bölüm başlıkları bugünün insanı için düşünülmesi gereken birçok öğeyi içeriyor. Sanatın Geleceği, Bir Kültür Kategorisi Olarak Avangard, Savaş ve Sanat, Sanatta Kalıcılık, Sinema Sanatı Üstüne.

‘Yeni Bir Aydınlanmaya Doğru – Kültür ve Sanat Sorunlarına Düşünsel Bakışlar’ kitaplarını kuşatıcı bir anlayışı içeren yazılar. Bir felsefecinin bilimsel/felsefi denemeleri bir sanatseverin, bir aydının yararlanacağı görüşler taşıyor.

* * *


İSMAİL TUNALI’nın kitapları, estetik gibi önemli bir bilimi öğrenmek için salık verilecek kitaplar.

Doğan Hızlan (5 Ocak 2016)

-----------------------------
İsmail Tunalı’nın bütün kitapları Remzi Kitabevi tarafından yayınlanmıştır.


Edgard Farasyn'in bir tablosu (Mustafa Özcan, 8 Ocak 2016)


Holistik kavrama hizmet edebilecek resim sanatının ne olabileceğini araştırırken, Belçikalı ressam Edgard Farasyn'in resimlerinin yaşam ile ne denli iç içe olduğunu fark edince teori (bizim işlediğimiz holistik konular) ve pratik (teorinin karşıtı olarak yaşamın otantik halleri) bütünlüğü yönüyle tanıtılmaya değer buldum.


Edgard Farasyn'in okuma merakını gösterir bir yağlı boya tablosunun görseli sizler için sunulmaktadır. 

Mustafa Özcan (8 Ocak 2016)